Autorisatiedatum: 11 november 2023

Eerstvolgende beoordeling actualiteit: 2025

Initiatief:

• Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie (SRI Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie (Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie ))

 Geautoriseerd door:

• Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (Nederlandse Vereniging voor Heelkunde ))
• Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie (NVMM Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie (Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie ))
• Nederlandse Vereniging van Internist-Infectiologen (NIV/NVII Nederlandse Vereniging van Internist-Infectiologen (Nederlandse Vereniging van Internist-Infectiologen ))
• Nederlandse Vereniging voor Keel-Neus-Oorheelkunde en Heelkunde van het Hoofd-Halsgebied (NVKNO)
• Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde (NVKC)
• Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologen (NVA Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologen (Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologen ))
• Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (NVPC)
• Vereniging voor Hygiëne & Infectiepreventie in de Gezondheidszorg (VHIG Vereniging voor Hygiëne en Infectiepreventie in de Gezondheidszorg (Vereniging voor Hygiëne en Infectiepreventie in de Gezondheidszorg ))
• Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu ))
• Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland ))
• Vereniging van specialisten ouderengeneeskunde (Verenso Vereniging van specialisten ouderengeneeskunde (Vereniging van specialisten ouderengeneeskunde ))
• Nederlandse Vereniging Artsen Verstandelijk Gehandicapten (NVAVG Nederlandse Vereniging Artsen Verstandelijk Gehandicapten (Nederlandse Vereniging Artsen Verstandelijk Gehandicapten ))
• Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde ))
• Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne (NVvA Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne (Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne ))
• Patiëntfederatie Nederland (PFNL Patiëntfederatie Nederland (Patiëntfederatie Nederland ))
• Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC)
• Vereniging Klinische Genetica Nederland (VKGN)
• Nederlandse Vereniging voor Pathologie (NVVP)
• Vereniging voor Sportgeneeskunde (VSG)
• Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen (VRA Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen (Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen ))
• Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose ))
• Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (NVPC)
• Nederlandse Vereniging voor Orthopedie (NOV Nederlandse Orthopaedische Vereniging (Nederlandse Orthopaedische Vereniging ))
• Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers ))
• Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie (NVKG)
• Nederlandse Vereniging voor Reumatologie (NVR)
• Nederlandse Vereniging van Maag, Darm-Leverartsen (NVMDL)

Regiehouder:

• Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie (SRI)

De ontwikkeling/herziening van deze richtlijnmodule is ondersteund door het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten (www.demedischspecialist.nl/kennisinstituut) en is gefinancierd door het ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). De financier heeft geen enkele invloed gehad op de inhoud van de richtlijnmodule.

Schorten worden gedragen ter bescherming van de eigen kleding tegen spetten en spatten, en bij diverse isolatievormen waarbij het risico bestaat op verspreiding van micro-organismen via lichaamsvocht. Er bestaan diverse soorten schorten; in de literatuur wordt naast overjassen met lange mouwen (gown) ook gesproken over halterschorten (aprons).

Het doel van deze module is het beschrijven wanneer het gebruik van schorten bijdraagt aan het (doelmatig en kosteneffectief) verkleinen van de kans op transmissie van micro-organismen via en/of naar zorgmedewerkers. Hierbij wordt o.a. aandacht besteed aan indicaties voor gebruik van schorten op basis van de eigenschappen van deze middelen conform wet- en regelgeving.

Er bestaan veel verschillende schorten: deze kunnen worden ingedeeld in halterschorten (aprons), schorten met korte mouw en schorten met lange mouw (gowns). Er zijn verschillende schorten die worden ingezet als PBM persoonlijke beschermingsmiddelen (persoonlijke beschermingsmiddelen ). Voor de normen en eisen van schorten wordt verwezen naar module 1.

Het dragen van beschermende kleding op het OK-complex evenals het dragen van deze persoonlijke beschermingsmiddelen om de besmetting met radioactieve of toxische stoffen te voorkomen valt buiten de scope van deze module.

Voor het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen, waaronder schorten, bij de verzorging van een patiënt met virale hemorragische koorts verwijst de werkgroep naar de richtlijn Virale hemorragische koorts. Voor het dragen van beschermende kleding op het OK-complex wordt verwezen naar de richtlijn Infectiepreventie op het OK-complex.

A systematic review of the literature was performed to answer the following question:

When does wearing gloves or gowns provide added value in limiting the chance of transmitting health care related infections via and/or to health care workers?

• P: healthcare workers, or visitors
• I: gown (gown or apron)
• C: no gown (standard care, or gown A vs gown B)
• O: transmission of microorganisms (transmission to healthcare worker, transmission from patient to patient, contamination of clothing with microorganisms) healthcare-related infections, wearing comfort.

Relevant outcome measures

The guideline development group considered prevention of transmission of microorganisms and healthcare-related infections as a critical outcome measure for decision making.

A priori, the working group did not define the outcome measures listed above but used the definitions used in the studies.

The working group defined the GRADE Grading Recommendations Assessment, Development and Evaluation (Grading Recommendations Assessment, Development and Evaluation )-standard limit of 25% difference for dichotomous outcomes (RR < 0.8 or > 1.25), and 10% for continuous outcomes as a minimal clinically (patient) important difference.

Search and select (methods)

The databases Embase, Ovid/Medline and Cinahl were searched with relevant search terms from 2014 until 18-5-2022. For this guideline, all PICOs for different types of PPE were taken together in one search. For gowns, the Cochrane review of Verbeek (2020) was used as the basis and observational studies on gowns were added from 2019 onwards. The detailed search strategy is depicted under the tab Methods. The systematic literature search resulted in 671 hits. Studies were selected based on the following criteria: reporting on personal protective equipment (PPE) and its role in transmission of microorganisms. Studies regarding the operating room were excluded since these issues are addressed in the SRI Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie (Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie ) guideline “Infectiepreventie op het OK complex”. For gloves and gowns, nine studies were initially selected based on title and abstract screening. After reading the full text four studies were excluded (see the table with reasons for exclusion under the tab Methods) and five studies were included. Together with the Cochrane review of Verbeek, six studies were included in the analysis of the literature (Alhmidi & Cadnum 2021; Alhmidi & Li, 2021; Harris, 2021; Verbeek 2020; Chang, 2019; Webster, 2003).

Results

Six studies were included in the analysis of the literature. Important study characteristics and results are summarized in the evidence tables. The assessment of the risk of bias is summarized in the risk of bias tables. The summary of literature, results and evidence tables are included below.

Description of studies

Alhmidi & Cadnum (2021) conducted an observational study and aimed to determine whether the use of gowns adds a substantial benefit over gloves alone in preventing patient-to-patient transfer of a viral DNA surrogate marker. In total, 30 source patients had 1 cauliflower mosaic virus surrogate marker applied to their skin and clothing and a second to their bed rail and bedside table. Personnel caring for the source patients were randomized to wear gloves, gloves plus cover gowns, or no barrier. Interactions with up to 7 subsequent patients were observed, and the percentages of transfer of the DNA markers from patient-to-patient were compared among the 3 groups.

Alhmidi & Li (2021) conducted an observational study in which simulated patient care interactions were performed to evaluate the efficacy of different types of barrier precautions and to identify routes of transmission. In randomly ordered sequence, 30 personnel each performed 3 standardized examinations of mannequins contaminated with pathogen surrogate markers (cauliflower mosaic virus DNA, bacteriophage MS2, nontoxigenic Clostridioides difficile spores, and fluorescent tracer) while wearing no barriers, gloves, or gloves plus gowns followed by examination of a noncontaminated mannequin. The percentages of transfer of the DNA markers from patient-to-patient were compared among the 3 groups.

Harris (2021) conducted a randomized trial to study the effect of universal glove and gown use on the acquisition of antibiotic-resistant gram-negative bacteria. This was a secondary analysis of a randomized trial in 20 hospital intensive care units (BUGG study). ICUs were randomized to either the intervention or control arm. During the baseline period, all ICUs followed their usual standard of care, which consisted of healthcare workers following CDC Centers for Disease Control and Prevention (Centers for Disease Control and Prevention) contact precautions guidelines (gloves and gowns) for patients known to have antibiotic-resistant bacteria such as VRE and MRSA meticilline-resistente Staphylococcus aureus (meticilline-resistente Staphylococcus aureus ). After the baseline period, ICUs were randomized, and during the study period, all healthcare workers (nurses, physicians, respiratory therapists, etc.) in the 10 ICUs assigned to the intervention arm were required to wear gloves and gowns for all patient contact and when entering any patient room. The 10 control ICUs followed their usual standard of care during the study period. All patients had ICU admission and ICU discharge perianal cultures. The primary outcome was acquisition of either carbapenem-resistant Pseudomonas aeruginosa, carbapenem resistant A. baumannii, ESBL-producing Enterobacteriaceae, or CPE as a composite of any antibiotic-resistant gram-negative bacteria based on surveillance cultures. A total of 40 492 admission and discharge perianal swabs from 20 246 individual patient admissions were included. Compliance with wearing gloves in the intervention ICUs was 86.18% (2787 of 3234), and compliance with gowns was 85.14% (2750 of 3230). In the control group, 10.52% of patients were on contact precautions. In the control ICUs, for patients on contact precautions, compliance with wearing gloves was 84.11% (556 of 661) and compliance with gowns was 81.21% (536 of 660).

Verbeek (2020) conducted a Cochrane review to evaluate which type of full-body PPE and which method of donning or doffing PPE have the least risk of contamination or infection for healthcare workers, and which training methods increase compliance with PPE protocols CENTRAL, MEDLINE, Embase and CINAHL were searched until 20 March 2020. All controlled studies that evaluated the effect of full-body PPE used by health care workers exposed to highly infectious diseases, on the risk of infection, contamination, or noncompliance with protocols were included. Earlier versions of this review were published in 2016 and 2019. In this update, the authors included 24 studies with 2278 participants, of which 14 were randomised controlled trials (RCT), one was a quasi-RCT and nine had a non-randomised design. Eight studies compared types of PPE. Six studies evaluated adapted PPE. Eighteen studies used simulated exposure with fluorescent markers or harmless microbes. In simulation studies, median contamination rates were 25% for the intervention and 67% for the control groups.

Chang (2019) conducted a systematic review and meta-analysis to study the effect of universal gloving on healthcare-associated infections (HAIs). A systematic search of Ovid MEDLINE, Cochrane Library, Web of Science, EMBASE, and ClinicalTrials.gov was conducted in July 2018. Studies were included if they met the following criteria: (1) healthcare-associated infection was the reported outcome (including but not limited to MRSA, VRE, C. difficile Clostridioides difficile (Clostridioides difficile )), (2) the intervention being studied included universal gloving during patient care for all patients on that unit regardless of colonization or infection, (3) the study was either a randomized controlled trial, a nonrandomized quasi-experimental study, or an observational study. Studies were excluded if the investigators did not distinguish between universal gloving in the intervention group versus the control group (eg, having universal gloving in both groups), and all studies concerning interventions implemented because of outbreaks were excluded. Eight studies were included in review (4 RCTs, 4 before-and-after quasi-experimental studies). Four studies described the use of gloves only as an intervention, two studies gloves and gown combined and two studies a larger bundle of interventions. Three studies reported the incidence of MRSA and vancomycin-resistant enterococci (VRE) only, two reported the incidence of MRSA, VRE, and an additional infection type, and the remaining 3 studies reported the incidence of all HAIs.

Webster (2003) conducted a Cochrane review to assess the effects of the wearing of an overgown by attendants and visitors on the incidence of infection and death in infants in newborn nurseries. (CENTRAL, The Cochrane Library, Issue 1, 2009), MEDLINE (1950 – January 2009), Embase (1950 – January 2009) and CINAHL (1982 – January 2009) were searched until December 2010. The review includes all published trials using random or quasi-random patient allocation, in which overgowns worn by attendants or visitors were compared with no overgowns worn by attendants or visitors. Eight trials were included, reporting outcomes for 3,811 infants. No trials of visitor gowning were found. The included studies vary in definition of ‘no gown’, however, in most studies’ healthcare workers (and visitors) wore gowns for handling the infant or for performing high risk procedures in the no gown group. It is unclear if gowns were implemented as a stand-alone intervention or if they were combined with other interventions such as gloves. Trial quality varied, with only two assessed as being of good quality.

Results

Because of large heterogeneity (comparisons, settings, definition of outcome measures), between the included studies a meta-analysis could not be performed, and the results of the included studies are described separately.

Transmission of microorganism

Comparison gloves and gowns versus no gloves and gowns

Alhmidi & Cadnum (2021) compared the use of gloves and gowns combined with no barrier in preventing patient-to-patient transfer of a viral DNA surrogate marker. In comparison to the no-barrier group (57.8% transfer), transfer of 1 or both markers occurred less often in the gloves-plus-gown group (25.9%; OR=0.10; P = .002).

The frequency of contamination of personnel hands and clothing was higher in the no-barrier group (19 of 29 personnel assessed, 65.5%) than in the gloves plus-gown group (13 of 27 personnel assessed, 48.1%), but the differences were not statistically significant (P > .05).

Alhmidi & Li (2021) compared the use of gloves-plus-gown with no barrier to detect routes of transmission of a surrogate marker performing examinations on mannequins. Transfer by hands occurred in a smaller proportion of observations in the gloves-plus-gown group (OR=0.06; P = .002) versus the no-barriers group. In comparison to the no-barriers group, transfer by stethoscopes was significantly lower in the gloves-plus-gown group (OR=0.14; P = .005). Stethoscope transfer occurred very frequently when no barriers were worn (30% for C. difficile spores, 47% for MS2, and 66% for fluorescent marker), stethoscope transfer also occurred ≥17% of the time for C. difficile spores and MS2 and ≥33% for fluorescent marker when gloves plus gowns were worn.

Two of 30 participants (6.7%) transferred at least 1 marker to the environment in the glove-plus-gown group versus 19 of 30 subjects (63.3%) in the no-barrier group (significantly lower).

Harris (2021) compared universal gloving and gowning as an intervention bundle to standard care on the acquisition of any antibiotic-resistant gram-negative bacteria in a randomized controlled trial. Universal gloving and gowning showed a decrease in acquisition of any antibiotic-resistant gram-negative bacteria (RR= 0.90; 95% CI 0.71 to 1.12; P = 0.34) and a rate difference (RD) of −2.1 (95% CI –5.9 to 1.7; P = 0.34).

Effects on each individual bacteria acquisition were: carbapenem-resistant Enterobacteriaceae (RR,=0.86; 95% CI, 0.60 to 1.24; P = 0.43), carbapenem resistant Acinetobacter (RR, 0.81; 95% CI 0.52 to 1.27; P = 0.36), carbapenem-resistant Pseudomonas (RR, 0.88; 95% CI 0.55 to 1.42; P = 0.62), and extended-spectrum β-lactamase–producing bacteria (RR, 0.94; 95% CI 0.71 to1.24); P = 0.67).

Comparison gowns versus aprons

Verbeek (2020) compared the use of gowns versus aprons. One study including 50 participants compared the use of gowns vs aprons using a marker virus and measured the number of contamination spots after doffing. For CDC-recommended doffing, the mean contamination with marker in the apron group was 1.88 small patches (<1cm²) and 0.62 lower (1.75 lower to 0.51 higher) in the gown group (figure 1). For large patches, the mean contamination with the marker in the apron group was 5 and in the gown group 0.14 (mean difference (MD)= -4.86; 95%CI -6.51 to -3.21). Figure 3.1 and shows the results of this study for the individual contamination spots.

Figure 3.1 CDC-recommended doffing gown versus apron

Healthcare-related infections

Comparison gowns vs no gowns

Webster (2003) conducted a meta-analysis to compare wearing gowns versus no gown on the occurrence of nosocomial colonization infants in new-born nurseries. Two of the trials limited their investigation to staphylococcal carriage and one to methicillin resistant Staphylococcus aureus carriage (MRSA).

Nasal colonisation: Five studies were included in the meta-analysis. 264 Patients in the no gown group (47.40%) acquired nasal colonization and 275 (48.33%) in the gown group. There was no significant difference between both groups. The RR was 0.98 (95% CI 0.88 to 1.09) in favour of no gown. No heterogeneity was found (I²= 0%).

Umbilical colonization: Five studies were included in the meta-analysis. 341 Patients in the no gown group (61.78%) acquired umbilical colonization and 339 (60.11%) in the gown group. No significant difference was found between the no gown and gown group. The RR was 1.01 (95% CI 0.93 to 1.10) in favour of gown.

Eye colonisation: One study collected data on eye colonisation. Seventy-three patients in the no gown group (92.41%) acquired eye colonization and 76 (95%) in the gown group. No significant difference was found between the no gown and gown group. The RR was 0.97 (95% CI 0.90 to 1.05) in favour of no gowns.

Groin colonization: One collected data on groin colonisation. Thirty patients in the no gown group (32.26%) acquired groin colonization and 33 (30.84%) in the gown group. No significant difference was found between the no gown and gown group. The RR was 1.05 (95% CI 0.69 to 1.5) in favour of gowns.

Comparison gowns vs no gowns

Webster (2003) conducted a meta-analysis to compare wearing gowns versus no gown on the occurrence of systemic nosocomial infections and localized nosocomial infections in infants. The included studies vary in definition of ‘no gown’, however in most studies’ healthcare workers (and visitors) wore gowns for handling the infant or high-risk procedures in the no gown group.

Systemic nosocomial infection

Four studies were included in the meta-analysis on systemic infection (septicaemia, meningitis, necrotizing enterocolitis, pneumonia). Twenty-nine patients (1.46%) in the no gown group acquired a systemic nosocomial infection and 31 (1.56%) in the gown group. The meta-analysis found no significant effect on systemic nosocomial infection. The RR was 0.95 (95% CI 0.40 to 2.23) in favour of no gown (Figure 3.2). Substantial heterogeneity was found (I²= 57.1%).

Figure 3.2 Meta-analysis gown versus no gown systematic nosocomial infection. Pooled risk ratio, random effects model

Localised nosocomial infection

Four trials reported information on localised nosocomial infection. Seventy patients (7.42%) in the no gown group acquired a localised nosocomial infection and 59 (5.88%) in the gown group. The overall estimate for the four studies showed no significant effect. The RR was 1.24 (95% CI 0.90 to 1.71) in favour of gown (Figure 3.3).

No heterogeneity was found (I²= 0%).

Figure 3.3 Meta-analysis gown versus no gown localised nosocomial infection. systematic nosocomial infection. Pooled risk ratio, random effects model

Comparison gloves and gowns versus no gloves and gowns

Chang (2019) conducted a meta-analysis including four studies to compare an intervention bundle (including universal gloving and gowns) with standard care on healthcare-associated infections. The pooled results of the 4 studies did not show a statistically significant effect on the incidence of healthcare-associated infections. The Incidence rate ratio (IRR) was 0.95 (95% CI 0.86 to 1.05) in favour of the intervention bundle. The results of the individual studies or a forest plot were not available.

Wearing comfort

There were no studies included that described the outcome measure wearing comfort.

Level of evidence of the literature

Transmission of microorganisms    

Comparison gloves and gowns versus no gloves and gowns

The level of evidence regarding the outcome measure transmission of microorganisms started at low (observational studies) and was downgraded by 2 levels because applicability (-1; bias due to indirectness: marker virus and/or mannequin) and number of included patients (-1: imprecision) to very low.

Comparison gowns versus no gowns

The level of evidence regarding the outcome measure transmission of microorganisms was downgraded by 3 levels because of study limitations (-1; risk of bias: no blinding) applicability (-1; bias due to indirectness: in the no gown group gowns were worn for high-risk procedures or handling the infant); number of included patients (-1; imprecision) to very low.

Comparison gowns versus apron

The level of evidence regarding the outcome measure transmission of microorganisms for the comparison gowns versus aprons started at high and was downgraded by 3 levels because of study limitations (risk of bias); applicability (bias due to indirectness because a marker virus was used); number of included patients (imprecision; only one study included) to very low.

Healthcare-related infections

Comparison gowns versus no gowns

The level of evidence regarding the outcome measure transmission of microorganisms was downgraded by 3 levels because of study limitations (-1; risk of bias: no blinding) applicability (-1; bias due to indirectness: in the no gown group gowns were worn for high-risk procedures or handling the infant); number of included patients (-1; imprecision) to very low.

Wearing comfort

There were no studies included that described the outcome measure wearing comfort.

Alhmidi H, Cadnum JL, Ng-Wong YK, Jencson AL, Wilson BM, Donskey CJ. Effectiveness of barrier precautions for prevention of patient-to-patient transfer of a viral DNA surrogate marker. Infect Control Hosp Epidemiol. 2021 Sep;42(9):1031-1036. doi: 10.1017/ice.2020.1363. Epub 2020 Dec 17. PMID: 33327985.

Alhmidi H, Li DF, Cadnum JL, Haq MF, Pinto-Herrera NC, Wilson BM, Donskey CJ. Use of simulations to evaluate the effectiveness of barrier precautions to prevent patient-to-patient transfer of healthcare-associated pathogens. Infect Control Hosp Epidemiol. 2021 Apr;42(4):425-430. doi: 10.1017/ice.2020.1215. Epub 2020 Oct 12. PMID: 33040741.

Chang NN, Kates AE, Ward MA, Kiscaden EJ, Reisinger HS, Perencevich EN, Schweizer ML; CDC Centers for Disease Control and Prevention (Centers for Disease Control and Prevention) Prevention Epicenters Program. Association between universal gloving and healthcare-associated infections: A systematic literature review and meta-analysis. Infect Control Hosp Epidemiol. 2019 Jul;40(7):755-760. doi: 10.1017/ice.2019.123. Epub 2019 May 17. PMID: 31099327.

Groene IC, https://degroeneic.nl/wp-content/uploads/2022/10/Best-Practice-Isolatiejassen-versie-4.0-23-september-2022.pdf

Guo YP, Li Y, Wong PL. Environment and body contamination: a comparison of two different removal methods in three types of personal protective clothing. Am J Infect Control. 2014 Apr;42(4):e39-45. doi: 10.1016/j.ajic.2013.12.021. PMID: 24679582; PMCID: PMC7115291.

Harris AD, Morgan DJ, Pineles L, Magder L, O'Hara LM, Johnson JK. Acquisition of Antibiotic-Resistant Gram-negative Bacteria in the Benefits of Universal Glove and Gown (BUGG) Cluster Randomized Trial. Clin Infect Dis. 2021 Feb 1;72(3):431-437. doi: 10.1093/cid/ciaa071. PMID: 31970393; PMCID: PMC7850534.

Rizan C, Reed M, Bhutta MF. Environmental impact of personal protective equipment distributed for use by health and social care services in England in the first six months of the COVID-19 pandemic. J R Soc Med. 2021 May;114(5):250-263. doi: 10.1177/01410768211001583. Epub 2021 Mar 16. PMID: 33726611; PMCID: PMC8150566.

Verbeek JH, Rajamaki B, Ijaz S, Sauni R, Toomey E, Blackwood B, Tikka C, Ruotsalainen JH, Kilinc Balci FS. Personal protective equipment for preventing highly infectious diseases due to exposure to contaminated body fluids in healthcare staff. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Apr 15;4(4):CD011621. doi: 10.1002/14651858.CD011621.pub4. Update in: Cochrane Database Syst Rev. 2020 May 15;5:CD011621. PMID: 32293717; PMCID: PMC7158881.

Webster J, Pritchard MA. Gowning by attendants and visitors in newborn nurseries for prevention of neonatal morbidity and mortality. Cochrane Database Syst Rev. 2003;2003(3):CD003670. doi: 10.1002/14651858.CD003670. PMID: 12917980; PMCID: PMC7026773.

Evidence-tabel

Risk-of-bias-tabel

Werkwijze

Deze richtlijnmodule is opgesteld conform de eisen vermeld in het rapport Medisch Specialistische Richtlijnen 2.0 van de adviescommissie Richtlijnen van de Raad Kwaliteit. Dit rapport is gebaseerd op het AGREE II instrument (Appraisal of Guidelines for Research & Evaluation II; Brouwers, 2010).

Knelpuntenanalyse

Tijdens de voorbereidende fase inventariseerde de werkgroep de knelpunten in de zorg met betrekking tot persoonlijke beschermingsmiddelen. De werkgroep beoordeelde de aanbeveling(en) uit de eerdere richtlijnen ‘Persoonlijke beschermingsmiddelen ziekenhuizen’, ‘Persoonlijke beschermingsmiddelen revalidatiecentra’ en ‘Persoonlijke beschermingsmiddelen verpleeghuizen, woonzorgcentra en voorzieningen voor kleinschalig wonen’ op noodzaak tot revisie. Tevens zijn er knelpunten aangedragen door SVN, NVP, ActiZ, NOG Nederlands Oogheelkundig Gezelschap (Nederlands Oogheelkundig Gezelschap ), IGJ, NVAVG Nederlandse Vereniging Artsen Verstandelijk Gehandicapten (Nederlandse Vereniging Artsen Verstandelijk Gehandicapten ), VGN Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland ( Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland ), NVDV Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie&nbsp; (Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie&nbsp; ), NVIC en NVR via de invitational conference. Een verslag hiervan is opgenomen onder aanverwante producten.

Op basis van de uitkomsten van de knelpuntenanalyse zijn door de werkgroep conceptuitgangsvragen opgesteld en definitief vastgesteld.

Uitkomstmaten

Na het opstellen van de zoekvraag behorende bij de uitgangsvraag inventariseerde de werkgroep welke uitkomstmaten voor de patiënt relevant zijn, waarbij zowel naar gewenste als ongewenste effecten werd gekeken. Hierbij werd een maximum van acht uitkomstmaten gehanteerd. De werkgroep waardeerde deze uitkomstmaten volgens hun relatieve belang bij de besluitvorming rondom aanbevelingen, als cruciaal (kritiek voor de besluitvorming), belangrijk (maar niet cruciaal) en onbelangrijk. Tevens definieerde de werkgroep tenminste voor de cruciale uitkomstmaten welke verschillen zij klinisch (patiënt) relevant vonden.

Strategie voor zoeken en selecteren van literatuur

Een uitgebreide beschrijving van de strategie voor zoeken en selecteren van literatuur is te vinden onder ‘Zoeken en selecteren’ onder Onderbouwing. Indien mogelijk werd de data uit verschillende studies in een random-effects model. Review Manager 5.4 werd gebruikt voor de statistische analyses. De beoordeling van de kracht van het wetenschappelijke bewijs wordt hieronder toegelicht.

Beoordelen van de kracht van het wetenschappelijke bewijs

De kracht van het wetenschappelijke bewijs werd bepaald volgens de GRADE Grading Recommendations Assessment, Development and Evaluation (Grading Recommendations Assessment, Development and Evaluation )-methode. GRADE staat voor ‘Grading Recommendations Assessment, Development and Evaluation’ (zie http://www.gradeworkinggroup.org/). De basisprincipes van de GRADE-methodiek zijn: het benoemen en prioriteren van de klinisch (patiënt) relevante uitkomstmaten, een systematische review per uitkomstmaat en een beoordeling van de bewijskracht per uitkomstmaat op basis van de acht GRADE-domeinen (domeinen voor downgraden: risk of bias, inconsistentie, indirectheid, imprecisie en publicatiebias; domeinen voor upgraden: dosis-effect relatie, groot effect en residuele plausibele confounding).

GRADE onderscheidt vier gradaties voor de kwaliteit van het wetenschappelijk bewijs: hoog, redelijk, laag en zeer laag. Deze gradaties verwijzen naar de mate van zekerheid die er bestaat over de literatuurconclusie, in het bijzonder de mate van zekerheid dat de literatuurconclusie de aanbeveling adequaat ondersteunt (Schünemann, 2013; Hultcrantz, 2017).

Bij het beoordelen (graderen) van de kracht van het wetenschappelijk bewijs in richtlijnen volgens de GRADE-methodiek spelen grenzen voor klinische besluitvorming een belangrijke rol (Hultcrantz, 2017). Dit zijn de grenzen die bij overschrijding aanleiding zouden geven tot een aanpassing van de aanbeveling. Om de grenzen voor klinische besluitvorming te bepalen moeten alle relevante uitkomstmaten en overwegingen worden meegewogen. De grenzen voor klinische besluitvorming zijn daarmee niet een-op-een vergelijkbaar met het minimaal klinisch relevant verschil (Minimal Clinically Important Difference, MCID Minimal Clinically Important Difference (Minimal Clinically Important Difference )). Met name in situaties waarin een interventie geen belangrijke nadelen heeft en de kosten relatief laag zijn, kan de grens voor klinische besluitvorming met betrekking tot de effectiviteit van de interventie bij een lagere waarde (dichter bij het nuleffect) liggen dan de MCID (Hultcrantz, 2017).

Overwegingen (van bewijs naar aanbeveling)

Om te komen tot een aanbeveling zijn naast (de kwaliteit van) het wetenschappelijke bewijs ook andere aspecten belangrijk om mee te wegen, zoals aanvullende argumenten uit bijvoorbeeld de biomechanica of fysiologie, waarden en voorkeuren van patiënten, kosten (middelenbeslag), aanvaardbaarheid, haalbaarheid en implementatie. Deze aspecten zijn systematisch vermeld en beoordeeld (gewogen) onder het kopje ‘Overwegingen’ en kunnen (mede) gebaseerd zijn op expert-opinion. Hierbij is gebruik gemaakt van een gestructureerd format gebaseerd op het evidence-to-decision framework van de internationale GRADE Working Group (Alonso-Coello, 2016a; Alonso-Coello 2016b). Dit evidence-to-decision framework is een integraal onderdeel van de GRADE-methodiek.

Genoemd kunnen worden:

• kosten,
• waarden, voorkeuren en ervaringen van patiënten en behandelaars met betrekking tot interventies en uitkomsten van zorg,
• balans van gewenste en ongewenste effecten van interventies ten opzichte van geen of andere interventies,
• aanvaardbaarheid van interventies,
• haalbaarheid van een aanbeveling.

Deze aspecten worden per module besproken onder het kopje ‘Overwegingen’.

Formuleren van de aanbevelingen

De aanbevelingen geven antwoord op de uitgangsvraag en zijn gebaseerd op het beschikbare wetenschappelijke bewijs en de belangrijkste overwegingen, en een weging van de gunstige en ongunstige effecten van de relevante interventies. De kracht van het wetenschappelijk bewijs en het gewicht dat door de werkgroep wordt toegekend aan de overwegingen, bepalen samen de sterkte van de aanbeveling. Conform de GRADE-methodiek sluit een lage bewijskracht van conclusies in de systematische literatuuranalyse een sterke aanbeveling niet a priori uit, en zijn bij een hoge bewijskracht ook zwakke aanbevelingen mogelijk (Agoritsas, 2017; Neumann, 2016). De sterkte van de aanbeveling wordt altijd bepaald door weging van alle relevante argumenten tezamen. De werkgroep heeft bij elke aanbeveling opgenomen hoe zij tot de richting en sterkte van de aanbeveling zijn gekomen.

In de GRADE-methodiek wordt onderscheid gemaakt tussen sterke en zwakke (of conditionele) aanbevelingen. De sterkte van een aanbeveling verwijst naar de mate van zekerheid dat de voordelen van de interventie opwegen tegen de nadelen (of vice versa), gezien over het hele spectrum van patiënten waarvoor de aanbeveling is bedoeld. De sterkte van een aanbeveling heeft duidelijke implicaties voor patiënten, behandelaars en beleidsmakers (zie onderstaande tabel). Een aanbeveling is geen dictaat, zelfs een sterke aanbeveling gebaseerd op bewijs van hoge kwaliteit (GRADE-gradering HOOG) zal niet altijd van toepassing zijn, onder alle mogelijke omstandigheden en voor elke individuele patiënt.

Implementatie-aanbevelingen

¹ Barrières kunnen zich bevinden op het niveau van de professional, op het niveau van de organisatie (het ziekenhuis) of op het niveau van het systeem (buiten het ziekenhuis). Denk bijvoorbeeld aan onenigheid in het land met betrekking tot de aanbeveling, onvoldoende motivatie of kennis bij de specialist, onvoldoende faciliteiten of personeel, nodige concentratie van zorg, kosten, slechte samenwerking tussen disciplines, nodige taakherschikking, et cetera.

² Denk aan acties die noodzakelijk zijn voor implementatie, maar ook acties die mogelijk zijn om de implementatie te bevorderen. Denk bijvoorbeeld aan controleren van de aanbeveling tijdens kwaliteitsvisitatie, publicatie van de richtlijn, ontwikkelen van implementatietools, informeren van ziekenhuisbestuurders, regelen van goede vergoeding voor een bepaald type behandeling, maken van samenwerkingsafspraken.

³ Wie de verantwoordelijkheden draagt voor implementatie van de aanbevelingen, zal tevens afhankelijk zijn van het niveau waarop zich barrières bevinden. Barrières op het niveau van de professional zullen vaak opgelost moeten worden door de beroepsvereniging. Barrières op het niveau van de organisatie zullen vaak onder verantwoordelijkheid van de ziekenhuisbestuurders vallen. Bij het oplossen van barrières op het niveau van het systeem zijn ook andere partijen, zoals de NZA en zorgverzekeraars, van belang. Echter, aangezien de richtlijn vaak enkel wordt geautoriseerd door de participerende wetenschappelijke verenigingen is het aan de wetenschappelijke verenigingen om deze problemen bij de andere partijen aan te kaarten.

Termijn voor implementatie

Omdat de aanbevelingen in het algemeen nauw aansluiten bij de huidige klinische praktijk, voorziet de werkgroep nauwelijks belemmeringen voor implementatie. Als men ervan uitgaat dat alle betrokken zorgprofessionals vanaf autorisatie van deze richtlijn binnen een jaar op de hoogte gesteld worden van deze richtlijn, is implementatie van de aanbevelingen vanaf een jaar later (eind 2024) realistisch en haalbaar.

Te ondernemen acties per partij

Hieronder wordt per partij toegelicht welke acties zij kunnen ondernemen om de implementatie van de richtlijn te bevorderen.

• Alle direct betrokken wetenschappelijke verenigingen/beroepsorganisaties
  • Bekend maken van de richtlijn onder de leden.
  • Publiciteit voor de richtlijn door er over te vertellen op congressen.
  • Ontwikkelen van gerichte bijscholing/trainingen om kennisoverdracht tussen medewerkers te faciliteren/stimuleren.
  • Ontwikkelen en aanpassen van infectiepreventieprotocollen.
• De lokale vakgroepen/individuele medisch professionals
  • Het bespreken van de aanbevelingen in de multidisciplinaire teamoverleggen, vakgroepoverleggen en relevante lokale werkgroepen.
  • Aanpassen van lokale infectiepreventieprotocollen.
  • Afstemmen en afspraken maken met andere betrokken disciplines om de toepassing van de aanbevelingen in de praktijk te borgen.
• Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie (SRI Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie (Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie ))
  • Toevoegen van de richtlijn aan de SRI-website.
  • Toevoegen van de richtlijn aan richtlijnendatabase.
  • Het implementatieplan wordt in de bijlage opgenomen, zodat deze door alle partijen goed te vinden is.
  • De kennislacunes worden opgenomen in de bijlagen.

Indicatoren

Voor deze richtlijn zijn geen indicatoren ontwikkeld.

Tijdens de ontwikkeling van de richtlijn Persoonlijke beschermingsmiddelen is systematisch gezocht naar onderzoeksbevindingen die nuttig kunnen zijn voor het beantwoorden van de uitgangsvragen. Een deel (of een onderdeel) van de hiervoor opgestelde zoekvragen is met het resultaat van deze zoekacties te beantwoorden, een groot deel echter niet. Door gebruik te maken van de evidence-based methodiek (EBRO Evidence Based Richtlijn Ontwikkeling (Evidence Based Richtlijn Ontwikkeling )) is duidelijk geworden dat er nog kennislacunes bestaan. De werkgroep is van mening dat (vervolg)onderzoek wenselijk is om in de toekomst een duidelijker antwoord te kunnen geven op vragen uit de praktijk. Om deze reden heeft de werkgroep per module aangegeven waar wetenschappelijke kennis beperkt is en dus op welke vlakken nader onderzoek gewenst is.

Module 1 Wet- en regelgeving

• Geen systematische search uitgevoerd.

Module 2 Niet-steriele handschoenen

• Bij deze module zijn geen kennislacunes benoemd.

Module 3 Beschermende kleding (schorten)

• Het is onduidelijk of het dragen van een halterschort of een schort met lange mouwen door de zorgmedewerker zinvol is in het voorkomen van transmissie van (resistente) micro-organismen van patiënt naar zorgmedewerker.

Module 4a Ademhalings- en mondneusmaskers

• Het is onduidelijk welk masker (FFP2 of een chirurgisch mondneusmasker IIR) de drager voldoende beschermt tegen pathogenen die overdraagbaar zijn via aerogene transmissie (bijvoorbeeld TBC, mazelen) of bij aerosolvormende handelingen.
• Er is onduidelijkheid m.b.t duurzaamheidsaspecten - Grondstofgebruik, afvalverwerking en circulariteit - van FFP2 t.o.v. CMNM IIR.
• Het is onvoldoende duidelijk in welke situaties het gebruik van een mondneusmasker met ventiel de voorkeur heeft boven het gebruik van een mondneusmasker zonder ventiel.

Module 4b Fittesten

• Het is onvoldoende duidelijk wat het effect van een fittest is op het voorkomen van infecties.
• Het is onvoldoende duidelijk wat het verschil in effect is op voorkomen van infecties tussen kwantitatieve of kwalitatieve fittest.
• Het is onvoldoende duidelijk in welke mate factoren die van invloed zijn op aerogene transmissie, zoals exposure aan bronnen en omgeving en de mate van ventilatie, de resultaten van onderzoek naar fittesten kunnen beïnvloeden.
• Er is onvoldoende kennis in hoeverre het verplicht implementeren van persoonlijke fittesten binnen een trainingsprogramma haalbaar is in Nederland en uitkomsten verbetert.
• Het is wenselijk te onderzoeken hoe een efficiënt kwalitatief persoonlijk fittestsysteem, als onderdeel van een trainingsprogramma, kan worden ontwikkeld, geïmplementeerd en geëvalueerd. Bijkomend voordeel van het opzetten van een fittestprogramma, is dat dan ten behoeve van onderzoek of evaluatie, groepen getraind en gefittest zijn. Dan is dat geen reden voor discussie. Het is ook een manier om een database op te bouwen en daadwerkelijk op basis van Nederlandse data op de langere termijn uitspraak te kunnen doen over effectiviteit. Kennislacunes kunnen hierin wellicht ook worden meegenomen.

Module 5 Oogbescherming

• Bij deze module zijn geen kennislacunes benoemd.

Module 6 Beschermende hoofdbedekking

• Er is onvoldoende inzicht in de toegevoegde waarde van het dragen van hoofdbedekking bij aerosolvormende handelingen.

Module 7 Laarzen en overschoenen

• Bij deze module zijn geen kennislacunes benoemd.

Datum: 30 september 2021

Tijd: 17:00-19:00 uur

Locatie: Online via Zoom

Aanwezig  : Ingrid Verzijl (V&VN Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland )), Han Loman (SVN), Marissa Uljee (VHIG Vereniging voor Hygiëne en Infectiepreventie in de Gezondheidszorg (Vereniging voor Hygiëne en Infectiepreventie in de Gezondheidszorg )), Anke Harteloh (Verenso Vereniging van specialisten ouderengeneeskunde (Vereniging van specialisten ouderengeneeskunde )); Petera Ghuijs (NVP), Veronique Tubee (Actiz); Marjolijn Bartels (NOG Nederlands Oogheelkundig Gezelschap (Nederlands Oogheelkundig Gezelschap )), Stephanie Hulzebosch (IGJ); Jacqueline Klein Gunnewiek (NVKC); Karin Ellen Veldkamp (NVMM Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie (Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie )); Jimmie Honings (KNO Keel-, neus- en oorheelkunde (Keel-, neus- en oorheelkunde)), Astrid Oude Lashof (NIV/NVII Nederlandse Vereniging van Internist-Infectiologen (Nederlandse Vereniging van Internist-Infectiologen )), Arjan van Drongelen (RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu )), Gerjanne Vlasveld (NVAVG Nederlandse Vereniging Artsen Verstandelijk Gehandicapten (Nederlandse Vereniging Artsen Verstandelijk Gehandicapten )), Mara Spit-Verdonschot (VGN Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland ( Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland )), René Naber (NVAB Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde )); Birgitte Visch (NVDV Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie&nbsp; (Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie&nbsp; )), Hanneke Buter (NVIC), Leroy Lard, (NVR); Loes Bruijstens (NVA Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologen (Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologen ));

Genodigd maar niet aanwezig: PFNL Patiëntfederatie Nederland (Patiëntfederatie Nederland ), NFU, NVZ, STZ; NAPA Nederlandse Associatie Physician Assistants (Nederlandse Associatie Physician Assistants ), ZiNL, ZN, GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) GHOR Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio), Zorgthuisnl, NCvB, VDSMH Vereniging Deskundigen Steriele Medische Hulpmiddelen (Vereniging Deskundigen Steriele Medische Hulpmiddelen ), NVvAKI, overige bij de FMS Federatie Medisch Specialisten (Federatie Medisch Specialisten ) aangesloten WVen, VSG, NVTNET, NVU, NVZA Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers )

1. Opening

Opening om 17:00 uur door Mike Liem (voorzitter van de werkgroep). Iedereen wordt hartelijk welkom geheten.

2. Voorstelronde (naam, organisatie en functie)

Er wordt een kort voorstelrondje gemaakt

3. Toelichting doel van de avond en proces richtlijnontwikkeling

Bart Versteeg licht toe dat de richlijn onderdeel is van het SRI Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie (Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie ). De structuur wordt kort besproken. Doel van de avond is het verzamelen van input van verschillende partijen om uiteindelijk een complete richtlijn op te stellen. Hierbij wordt rekening gehouden met wat de stakeholders belangrijk vinden en wat er leeft. Hier zal bepaald worden welke punten wel en welke niet worden meegenomen in de richtlijn. Het zal een multidisciplinaire richtlijn worden met een plan de implementatie te verbeteren, welke aansluit op de praktijk en de bestaande zorgprocessen.

De doelstelling is het ontwikkelen van een multidisciplinaire, helder afgebakende richtlijn waarin de patiënt centraal staat.

4. Impact probleem persoonlijke beschermingsmiddelen en richtlijn

Infectiepreventiemaatregelen in het ziekenhuis richten zich op het voorkomen van (zorggerelateerde) infecties bij patiënten en medewerkers door de kans op overdracht van micro-organismen, zoals bacteriën, bacteriesporen, mycobacteriën, virussen, schimmels en gisten zoveel mogelijk te beperken. In het ziekenhuis moet met meerdere infectiebronnen/reservoirs rekening worden gehouden: de patiënt, de medewerker, de omgeving en de bezoeker.

Deze richtlijn heeft specifiek betrekking op persoonlijke beschermingsmiddelen en richt zich op het dragen van beschermingsmiddelen door de medewerker van een ziekenhuis of revalidatiecentrum. Het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen gebeurt als arbo-maatregel en/of als infectiepreventiemaatregel. Tijdens werkzaamheden lopen medewerkers risico dat de huid/handen, werkkleding en/of de neus-, mond- en oogslijmvliezen in contact komen met lichaamsvochten, slijmvliezen en niet-intacte huid van de patiënt waardoor er kans is op overdracht van micro-organismen van patiënt naar medewerker. Ook is er kans op overdracht van micro-organismen van patiënt naar medewerker via druppels of druppelkernen in de lucht. Daarnaast is er kans dat micro-organismen worden overgedragen via de huid/handen en werkkleding van de medewerker naar de (volgende) patiënt. Onder de persoonlijke beschermingsmiddelen vallen handschoenen, beschermende kleding, chirurgisch mondneusmasker, ademhalingsbeschermingsmasker, oogbeschermingsmiddelen, beschermende hoofdbedekking en overschoenen en laarzen.

5. Bespreken raamwerk & prioriteiten (afbakening en inhoudelijke hoofdlijnen van de richtlijn)

Mike Liem licht de doelstelling van de richtlijn toe. Het doel van deze herziening is om een evidence-based richtlijn te verkrijgen waarin de meeste recente (medische) kennis is beschreven omtrent het voorkomen van (zorggerelateerde) infecties bij patiënten en medewerkers door het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen door medewerkers.

De aanwezigen worden gevraagd naar de ervaren knelpunten met betrekking tot persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM persoonlijke beschermingsmiddelen (persoonlijke beschermingsmiddelen )), en de onderwerpen die opgenomen zouden moeten worden in de richtlijn.

Input raamwerk

Mike Liem geeft aan dat het de voorkeur heeft om de drie oude richtlijnen die waren opgesplitst tussen primaire en secundaire gebruikers samen te voegen in één algemene richtlijn en vroeg zich af of hier vanuit het veld bezwaar tegen is. Hierop is geen geen bezwaar kenbaar gemaakt.

Arjan van Drongelen (RIVM) geeft aan dat hij de gelaatschermen mist in het overzicht van knelpunten en vraagt zich af of dat deze wellicht onder de beschermende hoofdbedekking valt. Mike Liem licht toe dat dit onder de beschermende hoofdbedekking valt en dat dit wordt meegenomen in de richtlijn.

Marissa Uljee (VHIG) vraagt zich af of we bewust de PBM die gebruikt oorden voor hemoragische koorts uit de richtlijn hebben gelaten. Mike Liem geeft aan dat specifieke situaties niet zijn besproken. Haitske graveland geeft aan dat er een apparte richtlijn hemorragische koorts komt hierin worden dit soort zaken vermeld. Op dit moment is nog niet besloten of dit een op zichzelfstaande richtlijn wordt, of dat deze in een later stadium wellicht als module aan de richtlijn PBM wordt toegevoegd.

Gerjanne Vlasveld (NVAVG) geeft aan dat de doelgroep gehandicaptenzorg mist terwijl dit in de oude wiprichtlijn wel genoemd wordt. Deze zullen worden opgenomen als beoogde gebruikers van de richtlijn. Voor de gehandicaptenzorg geldt dat wij met ~80% begeleiders werken (naast AVG’s, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten). Dit zijn niet-medisch geschoolde medewerkers. Dat betekent dat als ook onze sector deze richtlijn wil kunnen gebruiken, het taalgebruik, de herkenbaarheid en de overwegingen helder en eenvoudig moeten zijn; in elk geval de passages die op onze sector van toepassing zijn. Daarbij gaat het vaak om huiselijke situaties (mensen wonen op een locatie van een instelling), waarbij kritisch gekeken moet worden naar welke PBM op welk moment ingezet worden. Maar ook welke uitzonderingen kunnen bestaan met in achtneming van welke afwegingen

Gerjanne Vlasveld (NVAVG) geeft aan dat geeft aan dat mensen de middelen wel adequaat willen gebruiken maar men dan wel moet weten hoe het masker eruit ziet, waar je het aan herkent en hoe je bijvoorbeeld verschillende mondmaskers van elkaar kunt onderscheiden. Een voorbeeld hierbij is dat chirurgische modnmaskers type 2 en type 2r bijna niet van elkaar zijn te onderscheiden. Om de toepasbaarheid van de richtlijn en de mate van uitvoering willen vergroten is de herkenbaarheid van deze middelen ook iets om rekening mee te houden.

Arjan van Drongeln (RIVM) geeft aan dat het goed is om aan te geven waar de PBM voor zijn bedoeld en als je ze op een andere manier inzet dat goed duidelijk is wat dit wettelijk betekend. Verder kan je eisen stellen aan het testen van PBM zoals de waterdoorlaatbaarheid van schorten en jassen, maar dit resulteert soms in een niet werkbare situatie (zweten). Hierin moeten goede afwegingen worden gemaakt binnen de richtlijn.

Marissa Uljee (VHIG) geeft aan dat binnen het erasmus is een project ‘goed gebruik handschoenen’ gestart waarbij het belangrijk was om daar ook een arbeids hygienist te betrekken om dat er naast een microbieel ook een chemisch risico is. Haitske licht toe dat bij de NVAB een verzoek is gedaan tot deelname aan de werkgroep.

Een ander aandachtspunt dat wordt ingebracht is hoe ver we gaan om PBM goed aan te laten sluiten. Tijdens covid is hier veel aandacht aan besteed en de vraag is of dit nu verder doorgang zal vinden. Tenslotte is de gebruiksduur van PBM een belangrijk punt om naast de kwaliteit van deze middelen toe te voegen.

Petra Ghuijs (NVP) geeft aan dat er vanuit de pathologie weinig patiënten worden gezien, maar er is veel contact met ongefixeerd lichaams materiaal. Het juiste middel, op het juiste moment en in de juiste situatie is voor de pathologen vooral ziekte gebonden. Voor de pathologen is situationele keuze is erg belangrijk. Daarnaast is er voor de pathologen en met name op het lab ook veel contact met chemicaliën waarvan het ook fijn zou zijn als dit met deze richtlijn kan worden opgepakt.

Birgitte Visch (NVDV) geeft aan dat maatregelen te zwaar vertalen naar zichzelf en daardoor veel handexzeem oplopen en daardoor bepaalde handelingen niet uit kunnen voren. Daarom is het van belang om te pleiten voor minimale inzet.

Han Loman (SVN) geeft aan dat het goed zo zijn om iets toe te voegen over de beschikbaarheid van PBM materialen. Afgelopen jaar is gebleken dat we dachten dat we heel veel hadden, maar dit te weinig bleek. Als materialen niet voorhanden zijn welke PBM mag je dan gebruiken? Daarnaast is de vraag of PBM mogen worden hergebruikt, mag dit van een producent en welke verwerkingsmethode hoort daar dan bij. Hoe gaan we daar mee om als een verwerkingsmethode niet beschikbaar is of heel erg duur blijkt te zijn.

René Naber (NVAB) geeft aan dat bij mond neusmaskers ook het draagcomfort van belang is. Bij het dragen van deze maskers ontstonden nogal eens drukplekken in het gezicht. Het zou fijn zijn als dit kan worden meegenomen.

Leroy Lard (NVR) geeft aan dat ieder specialisme nu een soort wensenpakket heeft. Wordt dit in de richtlijn ook per specialisme weergegeven? Mike Liem licht toe dat hier nog geen besluit over is genomen, maar dat dit wellicht eerder plaatsvind op basis van veel voorkomende handelingen.

Veronique Tubee (Actiz) geeft aan dat het zo minimaal nodig belangrijk is. In een woon situatie wordt PBM soms als dreigend ervaren in huiselijke setting zijn andere aspecten van belang en dat die naast veiligheid ook mee zouden moeten worden gewogen. Daarnaast wordt er vanuit het veld aangegeven dat als het risiconiveau veranderd (voor bijvoorbeeld covid) wanneer heeft dit dan effect op PBM.

Petra Ghuijs (NVP) vraagt zich af of er ook een stukje komt met betrekking tot voorbereiding op een epidemie of pandemie. Haitske Graveland licht toe dat dit een aspect is dat waarschijnlijk buiten de scope van de richtlijn valt.

Marjolijn Bartels (NOG) geeft aan weinig aanvullingen te hebben maar vroeg zich af of er onderscheid wordt gemaakt tussen steriele en niet steriee handschoenen. Een ander punt van frictie is duurzaamheid van PBM met name bij de laag complex hoog volume handelingen.

Anke Harteloh (Verenso) geeft aan dat het belangrijk is zichtbaar te blijven met een mond neus masker met name bij patiënten met een verstandelijke beperking. Wat is minimaal nodig aan PBM zonder een te groot onderscheid te krijgen tussen de verschillende zorgsettings.

Marissa Uljee (VHIG) vraagt zich af hoe ver we zouden moeten gaan in het beschrijven van specifieke situaties op de OK. Worden dan ookhet gebruik van scrubs of OK kompen beschreven? Mike Liem geeft aan dat hier op dit moment nog geen duidelijkheid over is. Het is van belang dat er goede afstemming is met de andere richtlijnen.

Prioritering

Hanneke Buter (NVIC) geeft aan dat eenduidigheid heel belangrijk is. Het afgelopen jaar is er bijvoorbeeld heelveel onduidelijkheid geweest over dingen die in het ziekenhuis wel noodzakelijk waren, maar thuis of in ander situaties weer niet.

Birgitte Visch (NVDV) geeft aan dat het lastig is om overal hetzelfde te doen omdat de mate van steriliteit niet overal het zelfde is. Daarnaast is het belangrijk om onderscheid te maken tussen operatieve ingrepen en biopten nemen (niet steriel).

Arjan van Drongelen (RIVM) covid geeft aan dat het onderdeel duurzaamheid en welke PBM gebruik je wanneer erg samenhangen. Waneer de juiste PBM op het juiste moment gebruikt wordt resulteert dit in een duurzame gebruik. Belangrijk om duidelijkheid te hebben over de verschillende situaties.

Petra Ghuijs (NVP) geeft aan dat voor de pathologie situationeel het juiste middel op het juiste moment of de juiste situatie de hoogste prioriteit heeft. Om makkelijker een vertaalslag te maken zou het fijn zijn als er een risico wordt genoemd zoals in het geval van aerosolen gebruik dan dit.

Stephanie Hulzebosch (IGJ) geeft aan dat de knelpunten erg herkenbaar zijn. Welke PBM er minimaal nodig zijn in specifieke situatie de hoogste prioriteit hebben en dat dit erg samenhangt met het punt wat gebruik je wanneer en wat is wanneer effectief. Als aanvulling is het ook belangrijk oom duur en het uittrekken van PBM een belangrijk punt is dat aandacht verdient.

Gerjanne Vlasveld (NVAVG) geeft aan dat de toepasbaarheid en de uitlegbaarheid met niet teveel overwegen voor laag geschoolde zorgverleners of niet medische opgeleide medewerkers.

Loes Bruijstens (NVA) geeft ter aanvulling aan dat educatie over gebruik essentieel is. We kunnen dit netjes op papier zetten maar er is een belangrijke vertaalslag nodig met betrekking tot de uitvoering in de dagelijkse praktijk.

6. Vervolgprocedure

De notulen van deze avond worden verspreid, en er is gelegenheid tot commentaar of aanvullingen hierop. De werkgroep zal alle besproken knelpunten bespreken, en een prioritering moeten maken (voor de richtlijn is maar beperkt budget en tijd beschikbaar, dus er zal een keuze gemaakt moeten worden). Met deze prioritering wordt het raamwerk voor de richtlijn opgesteld. Alle aanwezigen ontvangen de overwegingen voor prioritering en het raamwerk.

Als de conceptrichtlijn gereed is zal deze ter commentaar aan alle genodigden worden verstuurd, er is dan gelegenheid commentaar/suggesties te leveren. Dit commentaar wordt verwerkt in een voor autorisatie geschikte richtlijn. Autorisatie van de wetenschappelijke verenigingen in de kerngroep is nodig. Andere partijen krijgen de richtlijn ook ter informatie of autorisatie vastgesteld (procedures hiervoor verschillen per partij/vereniging).

Stephanie Hulzebosch (IGJ): In het kader van de covid situatie zijn een aantal stukken over wetgeving en normen geschreven waaraan PVM moeten voldoen. Deze kunnen worden toegestuurd.

7. Sluiting

Iedereen bedankt voor de komst en actieve participatie.